Harm Kamerlingh Onnes
Zijn leuke tafereeltjes uit het dagelijks leven, zoals moeders met kinderwagen, keuvelende mensen op een bankje in het park, spelende kinderen en reizigers voor het station, zijn in brede kring geliefd. Harm Kamerlingh Onnes weet in talloze kleurrijke schilderijen, aquarellen en tekeningen de kleinburgerlijkheid op rake en relativerende wijze te typeren en legt daarin tegelijkertijd een tijdsbeeld vast. Hij laat het doen en laten van mensen zien, liefdevol èn met een knipoog.
Harm groeit op in een familie, waarin kunst, muziek en wetenschap centraal staan: zijn vader Menso en zijn oom Floris Verster waren kunstschilder, zijn moeder (Kitty Tutein Nolthenius, telg uit een gefortuneerd koopmansgeslacht) aquarelleerde en speelde verdienstelijk piano. Via zijn oom Heike Kamerlingh Onnes – nobelprijswinnaar voor natuurkunde – komt hij in contact met grootheden als Albert Einstein, Paul Ehrenfest en Hendrik Lorentz; met Einstein (viool) en Ehrenfest (piano) vormt hij zelfs een muzikaal trio, waarbij hij de cello bespeelt. Dat moeten zinderende sessies zijn geweest!
Na vijf jaar gymnasium mag Harm van zijn vader beeldend kunstenaar worden onder voorwaarde dat hij niet naar de Kunstacademie gaat, want ‘dat bolwerk van behoudzucht doet het talent van jonge kunstenaars geen goed’, zo lezen we in de monografie ‘Harm Kamerlingh Onnes’ uit 2000. In 1913 leert hij de architect J.J. Oud kennen, waarmee hij 60 jaar bevriend blijft, en in de kunstvereniging ‘De Sphinx’ ontmoet hij de schilder Theo van Doesburg. De vernieuwingsdrang van Oud en Doesburg heeft grote invloed op Harm, maar na een bezoek aan het atelier van Piet Mondriaan ontdekt hij dat abstracte kunst niets voor hem is.
Naast schilderen ontwerpt hij glas-in-loodramen en postzegels en houdt hij zich bezig met binnenhuisarchitectuur en pottenbakken. Hij legt veel fabrieksgebouwen, spoorwegemplacementen en laboratoriuminstallaties vast, maar maakt ook portretten en stadsgezichten. Halverwege de jaren 30 ontwikkelt Kamerlingh Onnes zijn eigen, verhalende stijl.

His nice scenes from everyday life, such as mothers with a pram, people chatting on a bench in the park, children playing and travellers in front of the station, are widely loved. Harm Kamerlingh Onnes knows how to characterise the petty bourgeoisie in numerous colourful paintings, watercolours and drawings in a striking and relativising way and at the same time captures a picture of the times. He shows the actions of people, lovingly and with a wink.
Harm grows up in a family in which art, music and science are central: his father Menso and his uncle Floris Verster were painters, his mother (Kitty Tutein Nolthenius, descendant of a wealthy merchant family) painted watercolours and played the piano with merit. Through his uncle Heike Kamerlingh Onnes – Nobel Prize winner for physics – he comes into contact with greats such as Albert Einstein, Paul Ehrenfest and Hendrik Lorentz; with Einstein (violin) and Ehrenfest (piano) he even forms a musical trio, in which he plays the cello. Those must have been thrilling sessions!
After five years of high school, Harm is allowed by his father to become a visual artist on the condition that he does not go to the Art Academy, because ’that stronghold of conservatism does not do the talent of young artists any good’, as we read in the monograph ‘Harm Kamerlingh Onnes’ from 2000. In 1913 he meets the architect J.J. Oud, with whom he remains friends for 60 years, and in the art association ‘De Sphinx’ he meets the painter Theo van Doesburg. The urge for innovation of Oud and Doesburg has a great influence on Harm, but after a visit to Piet Mondriaan’s studio he discovers that abstract art is not for him.
In addition to painting, he designs stained glass windows and stamps and is involved in interior design and pottery. He records many factory buildings, railway yards and laboratory installations, but also makes portraits and cityscapes. In the mid-1930s, Kamerlingh Onnes develops his own narrative style.

Foto: RKD