Hendrik Josef Marie Wiegersma (Lith 1891 – Deurne 1969)
Hendrik Wiegersma was een Nederlands arts, tekenaar, boekbandontwerper, kunstschilder en schrijver die actief was in de Nederlandse gemeente Deurne. Zijn bijnaam was De Wieger.
Wiegersma werd geboren als zoon van de huisarts Jakob Wiegersma, en Elisabeth Blancke. Na zijn studie tot arts trouwde hij op 13 juni 1917 te Nijmegen met Petronella Daniëls. In dat jaar vestigde hij zich in Deurne. Na kort in de kom van het dorp te hebben gewoond, vertrok hij met zijn echtgenote naar een vrijstaand huis aan de Stationsstraat. In 1922 werd zijn landhuis De Wieger gebouwd, onder architectuur van Cor Roffelsen. Dit huis werd gebouwd aan de tegenwoordige Oude Liesselseweg aan de rand van het oude akkercomplex “de Wolfsberg”. Het huis stond model voor het lied Het Dorp, dat Hendriks zoon Friso Wiegersma schreef voor Wim Sonneveld.
Het echtpaar Wiegersma kreeg vijf zonen: Jaap, Pieter, Wieger, Friso en Sjoerd.
Op de katholieke begraafplaats in het centrum van Lith ligt nog het graf van Wiegersma’s stiefmoeder, en aan de Lithsedijk aldaar staat het zeventiende-eeuwse huis waar Hendrik werd geboren. Hij stierf in 1969 en werd begraven bij zijn vrouw Petronella, zoon Wieger en kleinzoon Wieger op de particuliere begraafplaats op ’t Ven in Vlierden. Hij had die begraafplaats in 1942 laten oprichten, waarna de graven van zijn zoon Wieger (verongelukt in 1941) en moeder (overleden te Lith in 1903) naar Vlierden werden overgebracht. Zowel zijn woonhuis-praktijk-atelier als zijn begraafplaats staan op de Rijksmonumentenlijst. Het huis aan de Stationsstraat waar hij van 1917 tot 1922 woonde, draagt een tekstbordje met onder meer Wiegersma’s naam erop. De straat achter het huis De Wieger, aangelegd in de voormalige tuin van De Wieger, draagt de naam Wiegershof. Het voormalige woonhuis van Wiegersma is tegenwoordig een museum.
Na een kennismaking begin jaren twintig met Moissey Kogan, Ossip Zadkine en Otto van Rees (de laatste bewoonde destijds het Klein Kasteel te Deurne) begonnen de artistieke talenten van Wiegersma te ontluiken. Tegenwoordig wordt hij beschouwd als de grootste kunstenaar die Deurne rijk is geweest, en een van de belangrijkste van Peelland. Naast zijn bezigheden als kunstenaar bereikte hij veel als arts. Zo daalde de kindersterfte in Deurne sterk.
In 1928 kreeg hij al een eerste grote tentoonstelling in het Stedelijk Museum te Amsterdam. De Wieger in Deurne wordt de plek waar kunstenaars elkaar ontmoeten. Otto van Rees, maar ook Ossip Zadkine, Joep Nicolas, Piet Wiegman, Matthieu Wiegman, Henri Jonas, Constant Permeke, Jozef Cantré en Toon Kelder komen daar regelmatig langs. Door zijn connectie met Otto van Rees raakte Wiegersma ook betrokken bij de vormgeving van het tijdschrift De Gemeenschap waarvoor hij tien omslagen zou maken. Daarnaast ontwierp hij banden voor boeken van onder meer Hubert Janssen en Antoon Coolen . In 1930 brak Wiegersma met Joep Nicolas wegens een vermeende affaire die Nicolas met zijn vrouw gehad zou hebben.
Wiegersma zou evolueren als een van de belangrijkste kunstenaars van het Nederlands expressionisme. Zijn werk vormt de vaste collectie van Museum de Wieger te Deurne.
Wiegersma staat bekend om zijn bijzondere manier van omgaan met mensen. Iedereen was voor hem gelijk, keuterboertje of de notaris. Tegen de kerk ontwikkelde hij een weerzin in de loop van zijn leven; de pastoor stond bovenaan de lijst met mensen die hij niet wenste te behandelen.
Dorp aan de rivier
Hendriks vader Jacob Wiegersma stond model voor de dorpsdokter in (Dorp aan de rivier, 1934) van Antoon Coolen en Hendrik zelf voor de dokter in Toon Kortooms (Help de dokter verzuipt!, 1968). Het boek Dorp aan de rivier is in 1958 verfilmd door Fons Rademakers. Ook Help de dokter verzuipt is verfilmd, namelijk in 1974. Deze laatste film veroorzaakte destijds nogal wat ophef, omdat actrice Willeke van Ammelrooy – die een zigeunerin speelt – naakt te zien is in de film.
Zijn vriend en collega-schrijver Antoon Coolen noemde zijn vierde zoon Peter Hendricus naar Hendrik Wiegersma en zijn vrouw Nel.
De latere industrieel Hub van Doorne was enige tijd zijn chauffeur.
In januari 2008 werd een onbekende kluis aangetroffen bij het wegbreken van een muur in De Wieger. De kluis, die na twee dagen geopend kon worden, bleek met name papieren en persoonlijke spullen van de verongelukte zoon Wieger te bevatten.
Hendrik Wiegersma was a Dutch physician, draftsman, book cover designer, painter and writer who was active in the Dutch municipality of Deurne. His nickname was De Wieger.
Wiegersma was born as the son of the general practitioner Jakob Wiegersma, and Elisabeth Blancke. After studying medicine, he married Petronella Daniëls on 13 June 1917 in Nijmegen. That year he settled in Deurne. After living briefly in the centre of the village, he and his wife moved to a detached house on the Stationsstraat. In 1922, his country house De Wieger was built, under the architecture of Cor Roffelsen. This house was built on the present Oude Liesselseweg on the edge of the old arable complex “de Wolfsberg”. The house was the model for the song Het Dorp, which Hendriks son Friso Wiegersma wrote for Wim Sonneveld.
The Wiegersma couple had five sons: Jaap, Pieter, Wieger, Friso and Sjoerd.
The Catholic cemetery in the centre of Lith still contains the grave of Wiegersma’s stepmother, and on the Lithsedijk there is the seventeenth-century house where Hendrik was born. He died in 1969 and was buried with his wife Petronella, son Wieger and grandson Wieger in the private cemetery on ’t Ven in Vlierden. He had that cemetery established in 1942, after which the graves of his son Wieger (died in an accident in 1941) and mother (died in Lith in 1903) were transferred to Vlierden. Both his home-practice-studio and his cemetery are on the National Monuments List. The house on the Stationsstraat where he lived from 1917 to 1922 has a text sign with Wiegersma’s name on it, among other things. The street behind the house De Wieger, laid out in the former garden of De Wieger, is called Wiegershof. Wiegersma’s former home is now a museum. After an introduction in the early 1920s to Moissey Kogan, Ossip Zadkine and Otto van Rees (the latter lived in the Klein Kasteel in Deurne at the time), Wiegersma’s artistic talents began to blossom. Today he is considered the greatest artist Deurne has ever had, and one of the most important in Peelland. In addition to his activities as an artist, he achieved a lot as a doctor. For example, infant mortality in Deurne dropped sharply. In 1928 he had his first major exhibition in the Stedelijk Museum in Amsterdam. De Wieger in Deurne became the place where artists met. Otto van Rees, but also Ossip Zadkine, Joep Nicolas, Piet Wiegman, Matthieu Wiegman, Henri Jonas, Constant Permeke, Jozef Cantré and Toon Kelder regularly visited there. Through his connection with Otto van Rees, Wiegersma also became involved in the design of the magazine De Gemeenschap, for which he would make ten covers. He also designed covers for books by Hubert Janssen and Antoon Coolen, among others. In 1930 Wiegersma broke with Joep Nicolas because of an alleged affair that Nicolas had with his wife.
Wiegersma would evolve into one of the most important artists of Dutch expressionism. His work forms the permanent collection of Museum de Wieger in Deurne.
Wiegersma is known for his special way of dealing with people. Everyone was equal to him, the small farmer or the notary. He developed an aversion to the church in the course of his life; the pastor was at the top of the list of people he did not want to treat.
Village by the river
Hendrik’s father Jacob Wiegersma was the model for the village doctor in (Village by the river, 1934) by Antoon Coolen and Hendrik himself for the doctor in Toon Kortooms (Help the doctor is drowning!, 1968). The book Village by the river was filmed in 1958 by Fons Rademakers. Help the Doctor is Drowning was also filmed in 1974. This last film caused quite a stir at the time, because actress Willeke van Ammelrooy – who plays a gypsy – is seen naked in the film.
His friend and fellow writer Antoon Coolen named his fourth son Peter Hendricus after Hendrik Wiegersma and his wife Nel.
The later industrialist Hub van Doorne was his driver for some time.
In January 2008, an unknown safe was found when a wall in De Wieger was demolished. The safe, which could be opened after two days, turned out to contain mainly papers and personal belongings of the deceased son Wieger.